دلیل اصرار ایران بر بسته شدن پادمان چیست؟
تاریخ انتشار: ۱۹ شهریور ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۹۷۳۱۴۹
از آغاز مذاکرات احیای برجام حدود ۱۰ ماه می‌گذرد. فرازو‌نشیب‌های این دور مذاکرات هم همچون همه دو‌سه دهه اخیر که مذاکراتی اینچنین در جریان بوده، زیاد است و موضوعاتی مهم سد راه توافق نهایی است.
یکی از مؤلفه‌های مورد نظر ایران در هر توافق احتمالی، تضمین‌های الزام‌آور طرف مقابل است. راستی‌آزمایی‌های عملی در خصوص رفع پایدار تحریم‌ها و بسته‌شدن ادعا‌های سیاسی علیه ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یکی دیگر از مسائل مهم برای ما در مسیر توافق اعلام شد و بر اساس گفته رئیس‌جمهور پیش از حل این مسائل دستیابی به توافق ممکن نخواهد بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
با این حال، اصلی‌ترین مسئله لاینحل مذاکرات تا امروز مسئله پادمان است تا جایی که معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور در پیامی تأکید کرد: «در تمامی گفتگو‌های تلفنی آیت‌الله رئیسی با رؤسای جمهور فرانسه، روسیه و چین، موضع قاطع ایشان این بود که فقط زمانی که ادعا‌های پادمانی حلوفصل و بسته شود، توافق نهایی قابل دست یافتن است و بار‌ها رئیس‌جمهور تأکید کرده است وقتی حرف از مذاکره است، باید تمامی موضوعات پادمانی حلوفصل شود. بدون حلوفصل مسائل پادمانی، سخن از توافق معنا ندارد.»
از سوی دیگر رافائل گروسی، دبیر کل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای می‌گوید: «قطعاً بدون دریافت پاسخ معتبر از ایران، پرونده تحقیقات پادمان‌ها را نمی‌بندیم.»
این گزارش به چیستی پادمان و دلیل اهمیت بسته شدن آن برای ایران می‌پردازد.
پادمان چیست
«پادمان» در فارسی به معنای نظارت و حراست‌کردن است و اسم مصدری است که از ریشه فعل پاییدن گرفته شده است.
کشورهای فاقد سلاح هسته‌ای، بر اساس پیمان عدم‌اشاعه سلاح‌های هسته‌ای یا «NPT» متعهد شده‌اند پس از مذاکره با آژانس، تدابیر پادمان‌ها (Safeguards) را بپذیرند که نشان‌دهنده «تأیید پایبندی آن کشورها به تعهدات خود در قبال این پیمان با هدف جلوگیری از تبدیل مصارف صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای به استفاده‌های تسلیحاتی هسته‌ای یا ابزار‌های انفجاری هسته‌ای» باشد.
جزئیات تدابیر پادمان‌های مقرر در این ماده، در سند دیگری تحت عنوان «مقررات موافقتنامه پادمان‌ها» (CSA) یا Comprehensive Safeguards Agreement تدوین شده‌است. ایران در دی‌ماه ۱۳۴۸ این تعهدات را پذیرفته است. این تعهدات غیر از پایبندی به پروتکل الحاقی است، البته بعد از تصویب «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» و پس از مذاکرات مشترک دستگاه سیاست خارجی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سوم اسفندماه سال ۱۳۹۹ طی بیانیه‌ای مشترک ایران و آژانس تفاهم کردند اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و دسترسی‌های برجامی کامل متوقف شود و صرفاً تعهدات پادمانی ایران اجرا شود، بنابراین بر پایه قانون مجلس هیچ دسترسی فراپادمانی به آژانس اعطا نخواهد شد و هیچ گونه بازرسی فراپادمانی نیز انجام نمی‌شود.
با درک درست از مسئله پادمان و معرفی وظایف پادمان و انجام وظایف نظارتی و درک عناصر مرتبط با پادمان که از جمله مسائل مهم در مسئله هسته‌ای است، کشورها می‌توانند به دنبال تشکیل پادمان‌های ملی باشند که از این طریق امکان بیشتری در جهت شفاف‌سازی فعالیت‌های هسته‌ای، تأمین هر چه بیشتر منافع ملی و خنثی کردن فشار‌ها و تبلیغات سوء ایجاد می‌شود.
چرا بسته شدن پرونده پادمانی برای ما مهم است؟
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان پلیس بد مذاکرات هسته‌ای همواره نقش‌آفرینی کرده و این بازی قدیمی برای مذاکره‌کنندگان ما روشن و مشخص است. این سازمان به ظاهر فنی و علمی در کارنامه اقدامات خود افشای اطلاعات محرمانه سایت‌های هسته‌ای کشورمان، فرستادن جاسوس تحت عنوان بازرس هسته‌ای و رفتارهای غیرسازنده و سیاسی را دارد و بیشتر تحت تأثیر فشار‌های امریکا و شاید صهیونیست‌ها رفتار کرده است.
با وجود مواضع مقامات جمهوری اسلامی ایران مبنی بر همکاری کامل و شفاف با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص نمونه‌برداری از برخی مراکز هسته‌ای و نیز ارائه پاسخ‌های دقیق درباره منشأ پیداشدن مواد رادیواکتیو در سه مرکز هسته‌ای اعلام‌نشده ایران باز هم اقدامات غیرسازنده در آژانس تداوم داشت و سفر‌های گاه و بی‌گاه گروسی، مدیرکل آژانس به تل‌آویو نیز شاید در اینگونه رفتار‌ها بی‌تأثیر نباشد.
اما جمهوری اسلامی ایران همواره چه در دوران عمر کوتاه برجام و حتی چه پس از آن تا جایی که طرف‌های غربی حسن‌نیت داشتند، به نحوی رفتار کرده که به گواه همه کارشناسان فعالیتی کاملاً شفاف و دقیق را داشته و بیشترین همکاری‌ها را با سازمان‌های بین‌المللی داشته است، ولی با توجه به سابقه طرف‌های غربی- امریکایی و رفتار آژانس نمی‌توانیم بدون بسته شدن موضوع پادمان پای توافقی را امضا کنیم چراکه ممکن است در آینده این نقص در توافق زمینه‌ساز ادعا‌های بعدی و بهانه‌ای برای تکرار بدعهدی‌های گذشته شود.
ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و از اعضای سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در گفتگو با خانه ملت، در خصوص اهمیت پایان یافتن موضوعات پادمانی اظهار داشت: «بسته شدن پرونده موضوعات باقی‌مانده همکاریهای پادمانی در این مرحله به این دلیل مهم است که اگر این پرونده باز بماند به جهت شیطنت‌هایی که ممکن است شکل بگیرد، باعث عدم‌پایداری توافق خواهد شد.»
وی افزود: «جمهوری اسلامی به این جهت مذاکرات را دنبال می‌کند که به یک توافق پایدار و سودآور دست پیدا کند و در صورتی که به یک توافق غیرپایدار دست پیدا کنیم، ادامه مذاکرات از منطق خالی است، به همین جهت ما فکر می‌کنیم باز ماندن پرونده پادمانی به چالشی برای پایداری توافق تبدیل خواهد شد. باید توجه کرد موضوعات باقی مانده مبهم است و ما به اینکه آژانس به گزارشات بی‌اعتبار سرویس‌های جاسوسی استناد کرده است، منتقد هستیم و فکر می‌کنیم نوع رفتارهای حاصل از نگاه سیاسی به جای نگاه فنی به پرونده هسته‌ای ایران است.»
عمویی خاطر نشان کرد: «ما بیشترین همکاری‌ها را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشته‌ایم و بیشترین بازرسی‌ها و نزدیک یک‌پنجم کل بازرسی‌ها از ایران انجام شده، ولی سؤال اساسی این است که هر قدر همکاری را بیشتر انجام داده‌ایم، سؤالات آژانس پایان نیافته است، لذا تأکید داریم این پرونده باید به یک نقطه جمع‌بندی برسد و پس از آن اگر توافقی شکل بگیرد، حداقل از یکی از جنبه‌های ناپایداری خالی خواهد شد.»
اصرار غربی‌ها بر بی‌اهمیتی پادمان
در کنار این‌ها تلاش طرف‌های غربی و رسانه‌های آنها به کم‌اهمیت جلوه دادن پادمان یا ارجاع حل این مسئله پس از امضای توافق اتفاقاً نشان‌دهنده اهمیت موضوع و احتمالاً نبود حسن‌نیت در طرف‌های غربی است. بر همین اساس بسیار مهم است که هر بهانه‌ای از دست آنها برای مانع‌تراشی در مسیر توسعه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای گرفته شود. بدون شک عزم جمهوری اسلامی ایران بر استفاده صلح‌آمیز از فناوری هسته‌ای بر اساس فتوای مقام معظم رهبری و دکترین دفاعی کشورمان بر کسی پوشیده نیست و برای اثبات این موضوع همواره کشورمان تن به بیشترین نظارت‌ها بر اساس قوانین بین‌المللی داده است، اما برجامی سست و پربهانه که باعث ایجاد خلل در مسیر پیشرفت و توسعه کشور شود، حتماً از سوی مذاکره‌کنندگان پذیرفته نیست.
منبع: روزنامه جوان
منبع: فردا
کلیدواژه: آژانس اتمی احیای برجام مذاکرات برجام پرونده پادمانی ایران آژانس بین المللی انرژی اتمی جمهوری اسلامی طرف های غربی پادمان ها بسته شدن هسته ای بر اساس
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.fardanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فردا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۹۷۳۱۴۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بازرسان آژانس در ایران؛ از «البرادعی» تا «گروسی»
به گزارش قدس آنلاین، محمد اسلامی روز چهارشنبه (۱۲ اردیبهشت) درباره همکاری با آژانس برای رفع لغو انتصاب تعدادی از بازرسان آژانس تصریح کرد: ما ورود هیچ بازرسی را ممنوع نکردیم. ۱۳۰ بازرس آژانس مجاز به حضور در ایران هستند و بازدید آنها در حال انجام است. استفاده از حق تعیین بازرسان از حقوق مسلم و طبیعی هر عضو آژانس است و این مساله سیاسی نیست و ما در فرایندهای همکاری با آژانس این موضوع را مکرر اثبات کرده و آنها هم به آن اذعان دارند.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز شنبه ۲۵ شهریور ۱۴۰۲ خبر داد که ایران مجوز فعالیت شماری از «بازرسان مجرب» این نهاد بین‌المللی برای راستی‌آزمایی برنامه هسته‌ای ایران را لغو کرده است.»
رافائل گروسی با صدور بیانیه‌ای این اقدام را «به شدت» محکوم و تصریح کرد: این بازرسان از «مجرب‌ترین» کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با دانش منحصربه‌فرد در زمینۀ فناوری غنی‌سازی هستند و تا پیش از این، در تاسیسات غنی‌سازی ایران که تحت پادمان‌های آژانس هستند به «امر ضروری راستی‌آزمایی» مشغول بودند.
ساعتی پس از انتشار این بیانیه، سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به اظهارات گروسی، علت اخراج بازرسان آژانس را تلاش آمریکا و سه کشور اروپایی عضو برجام برای «سوءاستفاده» از فضای شورای حکام برای «مقاصد سیاسی خود» عنوان کرد.
محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی اسفندماه ۱۴۰۲ در واکنش به مواضع آژانس درباره اخراج چند بازرس از لیست بازرسان ایران اعلام کرد که «بازرسان تبعه سه کشور اروپایی که مرتب رفتار سیاسی تند علیه جمهوری اسلامی دارند را از لیست حذف کردیم.»
وی گفته بود که سه یا چهار نفر از بازرسان حذف شده از این لیست، چندین سال است به ایران نیامده‌اند.
اسلامی در آن مقطع اعلام کرده بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۱۲۷ بازرس تأیید شده در ایران دارد و این چند نفر، نسبت به کل بازرسانی که به ایران رفت و آمد می‌کنند، عددی نیست.
در این میان واکنش رافائل گروسی در نشست شورای حکام در آذرماه ۱۴۰۲ و در اظهاراتی دیگر بسیار «عجیب» و شدیدتر از آن چه انتظار می رفت بود تا جایی که برخی درباره موضوع لغو انتصاب بازرسان گفت: من همچنان برکناری یک‌باره چندین بازرس خبره آژانس از سوی ایران را محکوم می‌کنم. موضع ایران بی‌سابقه و مغایر با همکاری لازم و مورد انتظار برای تسهیل اجرای موثر تعهدات پادمانی آن و روحیه همکاری توافق شده در بیانیه مشترک چهار مارس است.
بر اساس توافق جامع پادمانی، کشورهای عضو حق دارند از پذیرش یک یا گروهی از بازرس‌ها که آنها را فاقد صلاحیت تشخیص دهند، خودداری کنند یا ماموریت‌شان را کان لم یکن فرض و یا نیمه تمام بگذارند و اعمال این حق هیچ نیازی به حصول یا وجود شرایط خاصی ندارد و کشورها در این امر به طور کامل اختیار دارند.
بر اساس بند یک ماده ۹ توافقنامه جامع پادمانی، آژانس باید رضایت ایران را برای انتصاب بازرسان پیشنهادی خود دریافت کند. همچنین بر اساس بند ۲ ماده ۹، چنانچه ایران چه در زمان پیشنهاد بازرس یا هر زمان دیگری پس از انتخاب یک بازرس، با آن مخالف باشد، آژانس باید بازرس یا بازرسان دیگری را به دولت ایران پیشنهاد کند. بر اساس بند ۳ ماده ۹ اگر در اثر خودداری مکرر یک دولت از پذیرش بازرس یا بازرسان، اجرای بازرسی بر طبق موافقتنامه دچار وقفه شود، این مخالفت باید از طرف مدیرکل آژانس به شورای حکام ارجاع داده شود. بنا بر این با توجه به متن صریح موافقتنامه جامع پادمانی ایران می‌تواند بدون هرگونه توضیحی و در هر زمانی که بازرس یا بازرسانی را فاقد صلاحیت تشخیص داد، از پذیرش آنها اجتناب کند و آژانس باید بازرس یا بازرسان دیگری را جایگزین کند. موافقتنامه شرطی را برای آن کشور قائل نشده و در عوض آژانس را موظف کرده است بازرسان دیگری را با رضایت طرف مقابل تعیین کند.
اما شاهد هستیم که در مورد لغو انتصاب تعدادی از بازرسان (در مجموع هشت نفر) مدیرکل بدون این که به وظیفه‌اش بر اساس موافقتنامه مبنی بر معرفی اشخاص دیگری عمل کند، موضوع را رسانه‌ای و سیاسی کرد و همچنان هم بر این موضع خود پافشاری دارد.
گروسی در بخشی از اظهارات خود در این رابطه اعلام کرد که «اقدام ایران به گونه‌ای اعمال شده که به طور «مستقیم» و «شدید» بر توانایی آژانس برای انجام مؤثر بازرسی‌هایش در ایران تأثیر می‌گذارد.» این در حالی است که طبق قانون مدیرکل باید بلافاصله پس از اعلام تصمیم ایران با مسئولان ایران برای جایگزینی نفرات خط خورده از لیست بازرسان وارد مذاکره و تعامل می‌شد.
مدیرکل آژانس در بخشی دیگر از اظهاراتش در موضوع بازرسان اقدام ایران را «یکجانبه» تلقی و آن را محکوم کرد. این رفتار و موضع گروسی به طور کامل در مغایرت با حقوق کشورها و فاقد مبنای حقوقی، یعنی موافقتنامه جامع پادمان است که کشورها را ملزم نکرده است که مخالفت خود را با آژانس یا هر نهاد دیگری هماهنگ کنند یا پیشاپیش به آنها اطلاع دهد.
گروسی در حالی این اقدام ایران را موثر بر توانایی آژانس در انجام وظایفش قلمداد و معرفی می‌کند که بر اساس گزارش‌های منتشر شده در سایت آژانس، بخش پادمان برای انجام وظایف پادمانی خود در چارچوب‌های مختلف پادمانی از خدمات حدود ۴۰۰ بازرس از ۸۰ ملیت مختلف از کشورهای عضو بهره می‌برد. به گفته مقامات سازمان انرژی اتمی از این تعداد حدود ۱۲۰ بازرس برای انجام بازرسی و راستی‌آزمایی فعالیت های هسته‌ای در چارچوب تعهدات پادمانی ذیل موافقت نامه جامع پادمانی ایران منصوب شده‌اند. یعنی چیزی حدود یک سوم کل تعداد بازرس‌های آژانس.
محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی، ۱۲ اردیبهشت در جمع خبرنگاران اعلام کرد که ۱۳۰ بازرس آژانس برای انجام نظارت‌های پادمانی در ایران منصوب شده‌اند.
بنا بر اطلاع خبرنگار ایسنا، پس از لغو انتصاب هشت بازرس از سوی ایران، ایران ۱۴ بازرس معرفی شده جدید از سوی آژانس را مورد پذیرش قرار داده است. از این رو آژانس از لحاظ تعداد بازرسان دچار ضعف نیست و ایران فراتر از آنچه قوانین و مقررات برای آن تعیین کرده با آژانس همکاری کرده است.
مدیرکل آژانس در بخشی از اظهاراتش بر مهارت ویژه و انحصاری هشت نفر بازرس مورد اشاره دست گذاشته است و گفته است که این افراد تاثیرگذاری بزرگی در انجام وظایف پادمانی آژانس داشته‌اند. باید گفت این اظهارات در واقعیت خدمات و مهارت حدود ۴۰۰ بازرس آژانس را زیر سوال می‌برند. تاکید گروسی به این معنی است که فعالیت بازرسی آژانس در حساس‌ترین بخش چرخه سوخت یا حداقل یکی از حساس‌ترین بخش‌های چرخه سوخت، وابسته به تخصص و تبحر حدود یک پنجاهم از بازرسان است! با چنین استدلالی چگونه می‌توان به گزارش‌های آژانس در اجرای تعهدات عدم اشاعه‌ای و صحت و سقم اطلاعات آژانس درباره بخش قابل توجهی از وظایف آژانس برای نظارت موثر بر تعداد زیادی از تاسیسات و مواد هسته‌ای که در گزارش‌های سالیانه به آنها اشاره می‌شود، اعتماد کرد؟
به گزارش ایسنا، این برای اولین بار نیست که ایران اقدام به لغو انتصاب بازرسان آژانس در دو دهه اخیر کرده است. در بهمن ۱۳۸۵ (۲۰۰۷) ایران از پذیرش ۳۸ بازرس در واکنش به صدور قطعنامه ۱۷۳۷ خودداری کرد، اما برخورد آژانس و مدیرکل وقت (محمد البرادعی) با این مساله بسیار متفاوت بود. دو طرف در آن مقطع برای ادامه همکاری توافق کردند و آژانس نیز در انجام وظایفش با مشکلی مواجه نشد.
در بیانیه‌ای که بر روی وب سایت آژانس در آن مقطع قرار گرفت، اعلام شد که «آژانس به تعداد کافی بازرس منصوب شده برای ایران دارد و قادر است فعالیت‌های بازرسی‌اش را تحت توافقنامه جامع پادمان‌ها در ایران انجام دهد.»
بنابراین رویکرد و مواضع اخیر مدیرکل آژانس را می‌توان هم ناشی از ناتوانی فنی آژانس در خوشبینانه‌ترین حالت در تامین نیروی انسانی متبحر دانست و هم ناشی از ضعف در انجام مذاکرات و تعامل با کشور عضو. اگر بازرس ماهری از کشورهای دیگری غیر از چند کشور غربی در زمینه‌های خاص از جمله در غنی سازی وجود ندارد، مشکل کشورهای عضو نیست و نمی‌توان به خاطر این مسائل کشورها را از اعمال حق حاکمیتی‌شان منع کرد.
مدیرکل آژانس بدون توجه به حقوق ذاتی کشورهای عضو و بی‌توجهی به وظایفی که بر عهده آژانس برای انجام موثر اقدامات پادمانی است و نیز بهره‌گیری از تجربیات قبلی در تعاملات با کشورهای عضو، موضوعی را که جزء حقوق کشور عضو است، مبنایی برای فرار از پاسخگویی مناسب و البته سیاسی کاری به نفع گروهی از کشورهای عضو شورای حکام قرار داده است. متاسفانه با وجود اعتراض متعدد ایران به این رفتار این رویکرد ادامه یافت و آقای گروسی به جای حل دائمی مشکل، بر رویکردها و راه‌حل‌های غیرفنی و بعضا سیاسی تاکید دارد. با وجود اینکه ایران بعد از لغو انتصاب هشت بازرس، ۱۴ بازرس را پذیرفته است اما باز هم آژانس بر موضع قبلی خود تاکید دارد که این رفتار حاکی از زیاده خواهی این نهاد فنی بین المللی است. رویکرد فعلی آژانس در رابطه با بازرسی‌ها از ایران موجب تقویت مواضع سیاسی آنها در قبال ایران می‌شود. مدیرکل آژانس باید از انجام اقداماتی که نشان دهنده عدم توجه آن به موافقتنامه جامع پادمان است خودداری کند؛ چرا که به کاهش اعتبار فنی آژانس منجر می‌شود. تنها راه‌حل، بازگشت به متن موافقتنامه و تطبیق اقدامات با سازوکارهای پیش بینی شده در آن است.
منبع: خبرگزاری ایسنا
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند